Noć knjige u biblioteci – Lik i delo Đure Jakšića

Povodom obilježavanja Svjetskog dana knjige i 190 godina od rođenja književnika i slikara Đure Jakšića
biblioteka priređuje predavanje pod nazivom

Lik i delo Đure Jakšića

Predavač: prof. dr Ljiljana Bajac Nikolić

27. aprila u 12 sati, u dvorani biblioteke

Đura Jakšić
(Srpska Crnja, 27.07.1832 — Beograd, 17.11.1878) Georgije Đura Jakšić rođen je u Srpskoj Crnji (Banatu), u svešteničkoj porodici. Njegovo pravo ime je Georgije. Otac ga je upisao u trgovačku školu, iz koje je bežao tri puta. Nakon završene osnovne škole u Srpskoj Crnji i gimnazije u Segedinu, odlazi u Temišvar da uči slikanje. Uoči revolucionarne 1847. god. bio je student Umetničke akademije u Pešti koju je zbog revolucije morao da napusti. Učestvovao je u revoluciji od 1848-1849 god. kao šesnestogodišnjak prijavivivši se kao dobrovoljac. Kada se revolucija završila porazom, napisao je: „Ah, zašta ginusmo i stradasmo – a šta dobismo!”. Posle revolucije odlazi u Beč da nastavi studije slikarstva. Prve pesme su mu objavljene u „Serbskom letopisu“ 1853. god. Krajem 1855. god. nastanio se u Kikindi i živeo od slikarstva. Izdaje pesme u “ Sedmici“ pod pseudonimom Teorin. U Novi Sad prelazi 1856. god. gde piše za“Sedmicu“ i „Dnevnik“. U Srbiju prelazi 1857. god. i ostaje da živi do kraja života.
U Srbiji radi kao seoski učitelj i gimnazijski učitelj slikanja.Đura Jakšić je bio rodoljub, svestrani umetnik, pesnik, pripovedač, dramski pisac i slikar. Njegova bolna i plahovita lirika veran je izraz njegove intimne ličnosti, tragične i boemske. Smrt ga je zatekla u položaju korektora Državne štamparije 1878. god.

 -Slikarstvo
Đura Jakšić je bio slikarski talenat i celog života se bavio slikarstvom. U slikarstvu je njegov uzor Rembrant, iz čijih portreta rađenih kontrastnim bojama izbija neka unutrašnja vatra ispod same boje, izvan kontura koje su izgubljene u boji. Tako je Đura shvatio reč- čisto slikarski. Vatreni zanos svoga osećanja, ljubav ili rodoljublje, setu ili pesimizam, on dočarava rečima koje gomila po boji, po zvuku i po sposobnosti da podstaknu naročitu vrstu osećanja. On ne radi to da izazove konkretnu sliku ili jasan pojam, već samo da dočara svoje osnovno raspoloženje.On zna moć reči, nikad mu ih nije dosta, večito nezadovoljan izborom, bira ih, raspoređuje, gomila i zasipa. Najpoznatija slikarska dela Đure Jakšića su:
„Knez Lazar“ (ulje na platnu), 1857-1858, danas u Narodnom muzeju u Beogradu.
„Devojka u plavom“ (ulje na platnu).
„Noćna straža“ (ulje na platnu). Slika je posvećena javorskim junacima iz srpsko-turskog rata 1876—1878. god.

-Književnost

Smatra se jednim od najvećih liričara srpskog romantizma i jedan od najtalentovanijih i najznačajnijih srpskih slikara. Strastven, izuzetne imaginacije, snažne osećajnosti, buntovan i slobodarski. Pisao je romantičarskim zanosom pesme o slobodi, protiv tiranije i rodoljubivu liriku. Među pesnicima su mu uzori lord Bajron i Šandor Petefi a među slikarima Rembrant. Pisao je tri vrste pripovedaka. Prvu grupu čine pripovetke u kojma je idealizovao srednji vek i Nemanjiće. Drugu grupu čine pripovetke o životu banatskog sela i njegovom stradanju tokom burnih godina. Napisao je 40 pripovedaka i tri drame u stihu: “ Stanoj Glavas“, „Seoba Srbalja“ i „Jelisaveta“. Pisao je lirsku, epsku i dramsku poeziju. Najznačajnije epske pesme su: „Bratoubice“, „Nevesta Pivljanin Baja“, „Barjaktarevići“ i „Mučenica i pričest“. Najmanje je radio na lirici pa ipak je stvorio izvestan broj pesama od trajne i klasične vrednosti: „Na Liparu“, Koga da ljubim“, „Put u Gornjak“ i „Ponoć njemu“. Iako je Jakšić napisao veliki broj pripovedaka, ipak ga ne treba uzeti kao pravog pripovedača. On je taj posao radio samo uzgred, često radi ličnog i političkog obračunavanja, gotovo uvek po narudžbini. Sav taj rad je užurban i nesavršen i često stoji ispod njegovog talenta. Ali plemenita i visoka osećanja, smele misli, rečita ljubav prema narodu, moderno osećanje socijalne pravde, plahovita mržnja na zlo, nasilje i nepravdu, i, naročito, visok lirizam nadoknađuju za sve. I tu se on pokazivao kao najindividualniji, najrečitiji i najliričniji pisac svega srpskog romantizma.

Izvor: https://muzejsrpskogjezika.rs/

 

Prof. dr Ljiljana Bajac Nikolić

Završila studij književnosti i srpskog jezika na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Doktorirala na temu Motiv otuđenosti u romanu srpske moderne: kraj 19. i početak 20. veka. Profesorica je srpskog jezika i književnosti u Gimnaziji Vukovar. Koautorica niza udžbenika iz srpskog jezika za srednje škole i gimnazije. Predsjednica ogranka Vukove zadužbine u Vukovaru. Objavljivala članke iz književnosti u Ljetopisu, godišnjak Srpskog kulturnog drušva Prosvjeta, te u nizu drugih stručnih publikacija.

 

(G.B.)